YETİŞKİNLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Dikkat Eksikliği Bozukluğu (DEB)  ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)  doğuştan gelen bir özelliktir ve ömür boyu sürer. Bu bozuklukların erken yaşlardaki belirtileri, ergenlik dönemiyle birlikte biçim değiştirir. Bu nedenle çoğunlukla yetişkinlerdeki DEB/DEHB çevresi tarafından kolay anlaşılmaz. Ancak bu bozukluğa sahip olan yetişkin, her yere geç kalmak, organize olamamak, unutkanlık, sorumluluklarını yerine getirememe gibi sorunlarla boğuşup durur. Bu sorunlar onun kariyerini ve ilişkilerini olumsuz yönde etkiler.

Yetişkinlerde DEB ve DEHB nasıl anlaşılır?

Çocukluk döneminde özellikle dürtüsel davranışlar ve hiperaktivite yoğun olduğu için DEHB teşhis edilmesi daha kolaydır. Erken teşhis, çocuğun zaman içinde çevreye uyum sağlaması için  stratejiler geliştirmesine ve sorunlarla başetmeyi öğrenmesine yardımcı olur.

1990’lı yıllara kadar özellikle ülkemizde  DEB/DEHB hakkında yeterli bilgimiz olmadığı için  günümüzde DEB/DEHB olan bir çok yetişkin sorunlarını farkında değildir. Onlar genellikle anne babalarının yaramaz ve asi, okulların tembel çocuklarıydı.

Çocuklukta, iyi bir öğrenci değilseniz, alileniz sizi zor bir çocuk olarak tanımlıyorsa, dağınık, tembel, sorumsuz olarak nitelendiriliyorsanız sizde de DEB/DEHB  olabilir.

Yetişkinlerde DEB/DEHB belirtileri

Konsantre olmada ve dikkatini sürdürmede güçlük.

DEB/DEHB olan yetişkinler, dalgın ve dikkatsiz olarak nitelendirilirler. Bunun nedeni;

·         Bazen konuşurken bile dalma, başka şeyler düşünme

·         Dış uyarıcılardan aşırı etkilenme

·         Okurken yada birilerini dinlerken dikkatini verememe

·         Basit görünen işleri bile tamamlamakta zorluk çekme

·         Detayları gözden kaçırma eğilimi, bir iş yaparken basit hatalar yapmadır.

Aşırı odaklanma

DEB/DEHB’in en şaşırtıcı belirtilerinden biri,  ilgilendikleri konulara aşırı odaklanmalarıdır. Bu durum onların, kendilerinde DEB/DEHB olmadığı inancını güçlendirir.  

Oysa, DEB/DEHB olan kişiler çok hoşlandıkları bir kitabı okurken, televizyon izlerken ya da bilgisayar başında zamanın nasıl geçtiğini fark etmezler. Böyle durumlarda ocaktaki yemeğin altı tutabilir. Gidilecek bir randevu unutulabilir. Eşleri ya da yakınları bu durumu, “Dünya batsa umurunda değil” biçiminde ifade edebilir.

Unutkanlık ve Dağınıklık

DEB/DEHB olan yetişkinler, çevreleri tarafından dağınık  ve sorumsuz olarak algılanırlar. Evleri, odaları, masaları genellikle dağınıktır ve onlar bu durumdan hiç rahatsız olmazlar. Bunun nedeni;

·         Zayıf organizasyon becerisi

·         İşlerini erteleme eğilimi  

·         Bir projeye başlama ve bitirmede güçlük çekme

·         Sürekli geç kalma

·         Sıklıkla telefon, cüzdan, ev ve araba anahtarlarını kaybetme ya da yanlış yere koyma ve nereye koyduğunu hatırlayamama.

·         Bir işi yapmak için gerekli zamanı yanlış tahmin etmedir.  

Dürtüsellik

Yetişkinlikte dürtüsellik,  sabırsızlık ve sonuçlarını düşünmeden hareket etme biçiminde kendini gösterir. Yetişkin DEB/DEHB olan kişiler,

·         Kendini kontrol etmede güçlük çekme

·         Düşünmeden konuşma

·         Sigara, alkol, kumar, uyuşturucu,bilgisayar vb. bağımlılıklara yatkınlık. 

·         Sonuçlarını düşünmeden hareket etme ve risk alma

·         Davranışlarını sosyal beklentilere uygun olmasını sağlamada güçlük çekme (uzun toplantılarda oturama, uzun sıralarda bekleyeme vb.) özelliklere sahiptirler.

Duygusal güçlükler

 DEB/DEHB olan yetişkinler duygularını yönetmekte güçlük çekerler.Bu nedenle sıklıkla,

·         Başarısızlık duygusu  

·         Kolaylıkla hayal kırıklığı yaşama ve strese girme

·         Motive olmada güçlük çekme

·         Eleştirilere karşı hassas olma

·         Çabuk kızma ve sinirlenme

·         Düşük özgüven ve kendini güvende hissetmeme

·         gibi sorunlar yaşarlar. Bu sorunlar yoğunlaştıkça depresyona girme olasılıkları da artar.

Aşırı hareketlilik ya da rahatsızlık hissi

Yetişkin hiperaktifler de çocuklar gibi enerjiktirler. Ancak çocuklara göre hiperaktiviteleri daha gizli ve içseldir. DEB/DEHB olan yetişkinlerde hiperaktivite kendisini,

·         Çabuk sıkılma

·         Hızlı düşünme ve düşüncelerini değiştirme

·         Uzun süreli oturamama

·         Heyecan  tutkusu

·         El, kol ve ayaklarını otururken bile hareket ettirme.

·         Çok konuşma biçiminde kendini gösterir.

Yukarıda sıralanan belirtiler zaman zaman çoğu insanda gözlenebilir. Ancak bu belirtiler çok sık ve uzun süreli yaşanıyorsa DEB/DEHB olduğundan şüphelenilebilir. Sadece DEB olan yetişkinlerde ise dürtüsellik ve hiperaktivite belirtileri gözlenmez.